Het is stil - Jeanne d'Arc (film)


Het is stil in de bioscoopzaal. Slechts een vijftal bezoekers is afgekomen op de nieuwste film van Marc Dumont over de laatste jaren van de maagd van Orleans. Na drie kwartier -de film is nog niet halverwege - zijn de andere bezoekers vertrokken. Ik kijk ik als enige de film af. Geduld dat royaal wordt beloond met stilte die neerdaalt in mijn ziel.  

Het is stil in het hoofd van de 19-jarige Jeanne. Eerder hoorde ze 'stemmen' die haar aanwijzingen gaven over de strijd tegen de Engelse legers die Frankrijk bezetten. Haar aanvankelijke succes bij de bevrijding van Orleans maakt plaats voor tegenslagen. De Franse troepen leiden een pijnlijk verlies bij Parijs. De enige stem die ze nog hoort, is een gebed, fragiel en onzuiver gezongen door een oude mannenstem die klinkt als een jongen. 

Het is één van de vele contrasten waarmee de regisseur speelt. Prachtig wordt de jeugdigheid van Jeanne d'Arc neergezet tegenover de volwassen mannen die haar roeping in twijfel trekken. (Jeanne, die op 19-jarige sterft, wordt gespeeld door de 12-jarige Lise Leplat Prudhomme. Zij nam die rol ook al op zich in Dumonts eerdere speelfilm over de jongere vrijheidsstrijdster in 'Jeanette'). 

Dumont wil de mystiek van het dagelijks vatten. Daarom zet hij niet-professionele acteurs in. Hij daagt hen uit dichtbij zichzelf te blijven, bij de waarheid, bij het gewone leven. Dat leidt tot een scherp contrast tussen het wereldlijke en het geestelijke. De eenvoud van Jeanne loopt stuk op het dogmatisme van de gevestigde kerkelijkheid. Alhoewel de vaderlijke benadering van de voorzitter van het proces pogingen doet de jonge vrouw recht te doen. 

De leeftijd van actrice en die van wie wie zij speelt, is één van de vele dingen die niet 'kloppen'. Een bunker uit de tweede wereldoorlog doet dienst doet Jeanne's gevangenis. De houterige mimiek van de (amateur) spelers en hun toneelachtige voordracht. De plechtige woorden van Jeanne's rechters en de staccato verdediging van de gedaagde - ze hebben ee haast komisch effect.

Dumont maakte voor het script gebruik van teksten van de Franse schrijver Charles Péguy (Het kleine meisje van de hoop). Hij schreef ze na zijn bekering in 1908 na een periode van atheïsme. In 1914 stierf hij in de loopgarven van de Eerste Wereldoorlog. Precies in het gebied waar de film van Dumont (tevens zijn geboortegrond) is opgenomen. 

Het wordt steeds stiller in mij. De mystiek van het landschap, de grootse ruimte van de kathedraal waarin het proces tegen Jeanne zich afspeelt, het zwijgen van de stem in haar hoofd - ze kruipen steeds meer onder mijn huid. 

Wat zou ik doen als ik zo bevraagd zou worden op mijn roeping? 

Als mij gevraagd zou worden naar aanwijsbare successen? 

Wat zou mijn verweer zijn? 

Ik sprak laatst een kennis die aan het eind van een lange en succesvolle loopbaan onverwacht ontslagen werd. Zonder respect en zonder dat hem recht gedaan werd, kwam een einde aan tientallen jaren van inzet voor - in dit geval - het onderwijs. Waar heb je het voor gedaan? 

Jeanne D'Arc is geen historisch drama. We zien geen geweld, geen grootse veldslagen, geen gejuich bij haar dramatische dood op de brandstapel. 

Dumont schildert met zijn minimalistische penseel een schilderij met felle kleuren. Hij schildert in primaire kleuren een stille schreeuw in de stijl van Edvard Munch. 

Jeanne sterft eenzaam. Alleen gelaten door haar rechters, haar volgelingen, haar koning, haar God. 

In haar eenzame gevecht moet ik denken aan Greta Thunberg (op wie de hoofdrolspeelster toevallig lijkt) die het opneemt tegen de VN en andere machtige instanties. 

Als de de liedjes klinken, staart Jeanne naar boven. Haar voeten in de modder van het mis-geluk. Staart ze naar een lege hemel? 

De atheistische (zo noemt hij zichzelf) regisseur laat zijn spelers vaker zo naar boven kijken. In een open hemel, een lege gewijde ruimte, een zwijgen dat hoopt dat er hoop is. Is de God waarin zijn hoofdpersoon tegen de klippen in blijft geloven een waan, een psychose, een illusie? Of toch niet? 

Vragende ogen kijken jou aan. Of een werkelijkheid die ondanks alles ons aankijkt. 

Het is stil. 

Jeanne d'Arc (2019) 

regie: Bruno Dumont

met Lise Leplat Prudhomme, Annick Lavieville Justine Herbez

Reacties