Na The Insult (regie Ziad Doueiri, 2017), dacht ik eerlijk gezegd: nee, niet weer een Libanese film met een rechtbank als decor. Ten onrechte. De setting maakt de film tot wat hij is: een aanklacht van een zoon die zijn ouders voor de rechter daagt vanwege het feit dat ze hem op de wereld gezet hebben en verwaarlozen.
Capharnaüm, (de Franse titel betekent ‘chaos’ of ‘puinhoop’), is een indrukwekkende oefening in inleving. Met de hand-held-camera op ooghoogte van de hoofdpersoon, de 12 jarige Zain (Zain Al Rafeea), zitten we in zijn hoofd. We duiken onder in een wijk van Beiroet waar armoede en achterstand het leven haast onleefbaar maken. In bouwvallige huizen, in verwaarloosde straten met hopen vuilnis leven arbeidsmigranten zonder papieren, kinderen zonder scholing, vluchtelingen zonder status.
Over de titel zegt Nadine Labaki (44) zelf: dat betekent 'de hel'. In Frankrijk zeg je dan: iets is un capharnaüm.
Labaki dook voor de opname vier jaar lang onder in de wereld van de jongste en armste bewoners van de hoofdstad van Libanon. Ze bezocht detentiecentra, jeugdgevangenissen, woonde rechtszaken bij. Aan het eind van ieder bezoek vroeg ze de kinderen: "Vertel, ben je blij dat je geboren bent?" Meestal was het antwoord: "nee".
De woede van die kinderen inspireerde haar. "Waarom hebben mijn ouders me op de aarde gezet?", vroegen ze. Het gaat dan niet over armoede, of over met honger naar bed gaan. Het gaat over gebrek aan liefde en zorg.
De meeste acteurs heeft de regisseuse van straat geplukt. Ze leven in vergelijkbare omstandigheden als de personages die zij spelen. Enkelen van hen werden tijdens de opnames door de politie opgepakt omdat ze geen papieren hadden. Eén van de actrices belandde zelfs in dezelfde cel waar ze even daarvoor nog was gefilmd.
Zian spéélt geen woede om zijn nalatige ouders; zijn zorgzaamheid en vindingrijkheid staan niet alleen in zijn script... dit ís zijn leven.
Zo vervaagt de grens tussen realiteit en fictie en komt het schrijnende verhaal nog harder binnen.
Zain leefde in omstandigheden die nog erger zijn dan in de film, maar met dit verschil: zijn ouders houden van hem. Hij weet wat honger is, maar kent liefde.
Naast de ernst van een felle aanklacht kent de film ook een ontroering en humor, menselijkheid en intimiteit. Dat komt voor een groot deel op het conto van het prachtige spel van de jonge spelers. Ook van de jongste ster de baby (Boluwatife Treasure Bankole, na de opnamen samen met haar Keniaanse moeder Libanon uitgezet). Het heeft uren wachten gevergd om net dat ene moment van ontroering of de lach van Treasure vast te leggen.
Capharnaüm is een empathische oefening in luisteren naar kinderen; niets verbergend en niets verhullend. Ik vind het geweldig hoe Nadie Labaki naar hen geluisterd heeft. Een stem die ik niet kan negeren.
De stem van kinderen en jongeren klinkt de laatste tijd vaker.
De 15-jarige Zweedse Greta Thunberg hield een felle toespraak op de klimaattop in het Poolse Katowice: “Jullie zijn niet volwassen genoeg om te zeggen waar het op staat”.
En afgelopen week demonstreerden 15.000 jongeren in Den Haag tegen de laksheid van mijn generatie echt werk te maken van klimaatbeleid.
Dat riep bij sommigen cynische reacties op.
Die kans krijg je niet bij Capharnaüm.
Capharnaüm | drama | Libanon/Frankrijk/Verenigde Staten 2018
Regie Nadine Labaki
Juryprijs Cannes | nominatie Oscar
Met Zain Al Rafeea, Yordanos Shiferaw, Boluwatife Treasure Bankole, Kawthar Al Haddad
Gezien in Lous Hartlooper Complex, Utrecht, verder in 34 andere theaters.
Op 12 maart in Aan de Slinger, Houten:
https://www.aandeslinger.nl/programma/film/capharnaum?fbclid=IwAR3lhNfIqcu3uBXHEXIcZ0lRM4JItVb9Uy77DhAf-dfi_p1uDwLIOYtq-W4
Reacties