Met de uitgave van het boek ‘Geloven in Rhenen’ is een lang verwachte wens van Rhenenaar Piet Onink in vervulling gegaan. Het siert de Historische Vereniging Oudheidkamer Rhenen en Omstreken dat zij deze wens verwezenlijkt heeft.
Wat bezielt hen om dit boek uit te geven?
Leegstand
In heel Nederland komen kerken leeg te staan, worden godshuizen verbouwd tot appartementen of zelfs gesloopt. “…God is dakloos” zingt Veenendaler Stef Bos “Want elke kerk / Wordt hier verbouwd / Tot een theater”. Maar Rhenen is geen Berlijn. Waar komt het (behalve in zwaar gereformeerde dorpen als Barneveld of in een groeikern als Houten) nog voor dat, dat er nieuwe kerken gebouwd worden?
Inderdaad in Rhenen: naast de Ontmoetingskerk kreeg ook de Gereformeerde gemeente aan de Achterbergsestraatweg een nieuw onderkomen, en bouwden twee hersteld hervormde gemeenten (in Achterbeg en Elst) nieuwe bedehuizen. En de Assalem-moskee aan de Groeneweg verrijkte de stad met zijn ingetogen oosterse uitstraling.
Het boek toont een mooi en veelzijdig palet van geloven in Rhenen. Je hoort a.h.w. tussen de regels door de Psalmen van Datheen en liederen uit Iona, statige orgelklanken en als je heel goed luister de nagalm van de zang van de chazan uit de synagoge in de Grutterstraat. Je ziet mannen in jelaba naar het vrijdaggebed in de moskee lopen, en op zondag vrouwen met hoed in de hand naar de kerk of kinderen luchtig gekleed naar de tentviering tijdens de Rijnweek. Het hele palet aan gelovige veelkleurigheid wordt zichtbaar in de 21 beschreven genootschappen.
Zon die op- of ondergaat
De uitgever heeft een prachtige foto op de omslag geplaatst: de fiere Cuneratoren – waarom heeft deze toren niet de prijs van de mooiste kerktoren van Nederland gewonnen? – tegen een achtergrond van bomen en een mooie lucht - met een zon die op- of ondergaat?
Die foto stelt inderdaad een vraag: is het een ondergaande of een opgaande zon die zijn stralen over de Cunerakerk strooit?
En is het toeval dat de redactie voor de presentatie gekozen heeft voor de maand oktober? De maand waarvan domineesdochter Liselore Gerritsen zingt:
Oktoberzon, geboortezon / De zon die ik verdien
Want of hij op- of ondergaat Is niet te zien
Dat is waarom een oktoberkind net als oktoberbomen
De hele dag het liefste zit te dromen
Droomt de Cuneratoren onder een ondergaande zon van de donkere nacht die komt, of kijkt hij –net ontwaakt uit zijn dromen- onder de eerste ochtendstralen verwachtingsvol naar een nieuwe morgen?
Hervormingsdag
Wie niet helemaal vreemd is in het kerkelijk Jeruzalem, weet dat vandaag Hervormingsdag is. De dag dat Maarten Luther naar men zegt 95 stellingen op de burchtkapel van Wittenberg spijkerde. Uiteindelijk resulteerde dat in een nieuwe kerk.
De meeste kerken in Rhenen zijn uit die Hervormingsbeweging van Luther voortgekomen. Hij wilde niet zozeer een nieuwe kerk (laat staan zó veel nieuwe kerken), maar een kerk die zich voortdurend vernieuwt. Wat Luther voor ogen stond, was een APK-keuring. Klopt de aansluiting bij de Bijbelse boodschap nog? Dringen zich weer niet allerlei menselijke bedenksels aan de gemeenschap op in het gewaad van Gods gezag?
En let op: deze vragen zijn niet bedoeld om anderen (andere kerken, andere mensen) langs de meetlat leggen, maar jou zelf. Zoals ook de APK niet bestemd is om onze auto met die van de buurman te vergelijken, maar alleen om te weten of we met de onze nog veilig de weg op kunnen.
En het boek laat zien dat deze vragen niet alleen de kerken aangaan, maar ook de moskee en zelfs het humanistisch verbond. Ik vraag me wel af wat het bestuur van de laatste vereniging zelf vindt van vermelding in dit boek. Of is de opname in dit boek een gedurfd hint: hef dat Humanistisch Verbond maar op, en kom gezellig bij de kerk. Het enige verschil is dat ze daar in de kerk bidden: om humaan te worden. Dat is nog eens een wenk van de nieuwe morgen!
Zelf heb ik in de 14 jaar dat ik predikant in Rhenen was de mooie kanten van het werken in de kerk ervaren, maar ook van de soms moeizame stappen naar elkaar. En de soms verrassende mogelijkheden: tijdens de bouw van de moskee vonden de islamitische gelovigen tijdelijk onderdak in de gebouwen van de Ontmoetingskerk. Nog zo’n wenk van een nieuwe morgen!
Een lege plek
Het boek bespreekt de diverse genootschappen aan de hand van wat zichtbaar is: de mensen, de organisatie, en vooral de gebouwen.
Nu zijn kerkgebouwen volstrekt nutteloze dingen: ze worden alleen op zondag gebruikt en door de week staan ze leeg. Ze hebben een bezettingsgraad van ruim 1%. Managers krijgen daar hoofdpijn van. In een samenleving die meer en meer gaat calculeren, koestert en cultiveert de kerk deze nutteloosheid. De kerkgebouwen staan voor het grootste deel van hun tijd te wachten. Ze houden een lege plek open.
Juist door leeg te staan, duiden ze de kern aan: geloven in God is principieel nutteloos. We zijn mesjogge dat we op een mooie zondag in de kerk zitten. Het is nog nuttelozer dan bloemen geven op een verjaardag of kransen bij een begrafenis, of kaarsen op tafel terwijl er 100W boven hangt.
De kerk wil een lege plek veilig stellen, deze stilte en leegte behoeden en bewaren. Want God voedt zijn kinderen met honger naar Hem.
Ze wil proberen het licht van de zon van Gods liefde op te vangen door bijvoorbeeld de mooie vensters van deze Cunerakerk. Niet om te proberen het licht te grijpen of vast te houden en voor zichzelf te houden, maar om het besef levend te houden dat dat licht buiten ons al schijnt: over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. En dat je je elke dag je ogen mag openen om dat binnen te laten. En dat licht te strooien in de ogen van anderen, in heel Rhenen en daarbuiten.
En dat uitgerekend een Historische Vereniging daar een boek aan wijdt, is niet minder dan een geschenk!
Reacties