Wees verschillig (1/3) Hoe de ‘buitenstaander’ de kerk helpt kerk te zijn


De afgelopen twee jaar volgde ik met 16 andere predikanten de opleiding missionaire specialisatie. In een drieluik-blog wil ik iets laten zien van wat deze nascholing me gebracht heeft. Het heeft mij geholpen ontvankelijker te zijn voor signalen van Gods aanwezigheid in het gewone leven en in ontmoetingen met anderen. Het geeft me meer lef in gesprek te gaan met 'afhakers' en het verlangen achter hun kritische vragen te horen en te honoreren. 

Een grootvader loopt op een doordeweekse dag met zijn kleindochter langs De Inham, het kerkgebouw van de Protestantse gemeente Hoogland. “Kijk, opa” en ze wijst naar het bord langs de kant van de weg, “Waarom is de kerk open?” 

“Er zal wel een bruiloft of een begrafenis zijn”, is zijn reactie. 

De gastvrouw die zojuist het bord buiten heeft gezet, vangt toevallig het gesprek op. Ze legt uit dat de kerk elke dag open is voor gebed en stilte. “Nu alles zo anders is, vinden mensen het fijn om een kaarsje aan te steken voor iemand die ziek is of die ze missen.”

“Mooi” zegt opa, en na een korte stilte: “Nu weten we waarom de kerk open is.” 

De meeste inwoners van Hoogland lopen aan de kerk voorbij. Het voorval hierboven is vanuit missionair oogpunt bezien piepklein. Ook de kerkdeur op doordeweekse dagen openzetten is maar een klein gebaar. Toch staat die deur symbool voor mensen die een pleisterplaats voor de ziel zoeken. En voor kerkgangers die de wereld ingaan en wat daar leeft en speelt verbinden met wat ze gevierd hebben. 

Laten we zeggen dat in de meeste kerken die deur op een kier staat. Het biedt een opening: een mogelijkheid voor ontmoeting. Een volgende vraag is: met wie wil je in gesprek? En vanuit welke visie? 

Meedoen met God 

Als het thema missionair gemeente-zijn ter sprake komt, hoor ik vaak de verzuchting: ‘we doen al zoveel en nu komt dit er ook nog bij.’ 

Dat begrijp ik. Maar bij ‘missionair’ denk ik niet aan (nog meer) activiteiten maar aan een houding. Aan een kerk die zich mee laten nemen in de missie van God. Ik zie mensen die aangestoken zijn door Jezus’ liefde. Zij bewegen mee op de dans van de Geest die hemel en aarde verbindt. Het is God zelf die het goede leven, het Koninkrijk van God, voor alle mensen op het oog heeft. In Jezus wordt dat goede leven tastbaar. En de Geest wekt het verlangen naar heelheid. Zij geeft ons het lef en de creativiteit leven-zoals-het-bedoeld-is vorm te geven. 

Boodschap aan de wereld

De ‘neergang’ van de kerk vraagt niet om nieuwe pr-strategieën, maar om bezinning op de vraag wat kerk eigenlijk is, zegt de katholieke theoloog Erik Borgman. 'Het gaat niet om efficiency, succes, uitstraling, bereik' (in Trouw, 29-10-2015). Waar het om gaat, is het besef dat de wereld niet los van God is. 

Borgman benadrukt dat de kerk de taak heeft de tekens van de tijd te lezen in het licht van het Evangelie. 

Hij ontleent deze gedachte aan 'Gaudium et spes', één van de documenten van het Tweede Vaticaans Concilie. De kerk is er om in gebeurtenissen, behoeften en verlangens die zij deelt met alle andere mensen de tekenen van Gods aanwezigheid en van het Koninkrijk te onderscheiden. Het is de taak van de kerk om wat God in de wereld doet, aan het licht te brengen, te verwoorden en te vieren. (Erik Borgman, Leven van wat komt, pag. 32).

De kerk heeft een boodschap aan de wereld. 

Ik bedoel dat in de dubbele betekenis. Zij brengt een boodschap maar minstens zo belangrijk: ze luistert naar het wenken van de Geest in alles wat gebeurt. De kerk ontvangt wat God ons in de wereld schenkt: zijn heil. 

Sake Stoppels beschrijft dit als een omvormingsproces: “Leerlingen van Jezus Christus begeven zich in een leerproces waarin ze steeds dieper gestempeld worden door het weerbarstige geheim dat de dragende grond van hun bestaan is.”  (Oefenruimte, gemeente en parochie als gemeenschap van leerlingen, pag. 22). Dit is een mystagogisch (inwijdend in het geheimenis van Gods liefde) proces: we worden telkens weer ingevoerd in het geheim van een leven met Christus. We zijn wat dat betreft telkens weer beginners. We hebben het geloof niet in handen. Het laat zich vinden als we ontdekken dat we zelf gevonden worden. “En dan gaat het niet om een geheim dat je moet zien te ontrafelen, maar juist om een geheim dat je moet bewaren, of beter, dat jou bewaart” (Sake Stoppels). 


Reacties